Before the Casabindo procession

Een reis door het Noordwesten van Argentinie voert langs de enige stierengevechten in Zuid Amerika, en langs de hoogste spoorweg en de hoogste wijngaard ter wereld, en dat alles omgeven door het spectaculaire landschap van de Andes en de Altiplano, de Argentijnse hoogvlakte.

 

De Quebrada de Humahuaca

Twee truien en een windjack zijn maar net genoeg om warm te blijven. Het is 8 uur ´s ochtends in Humahuaca, in het Noordwesten van Argentinie, het is winter en de zon komt nog maar net boven de bergtoppen uit. Op 2900 m hoogte is de temperatuur nog beneden het vriespunt. We zijn op weg naar Casabindo, een paar uur rijden, en nog eens 500 meter hoger in de bergen. Casabindo is de enige plek in Argentinie waar stierengevechten worden gehouden. Ter ere van de dorpsbeschermheilige La Santisima Virgen de la Asuncion wordt een keer per jaar, op 15 augustus, een groot feest gegeven in het dorp, beginnend met een mis in de lokale kerk, gevolgd door een processie, en besloten met volksdansen en, als hoogtepunt, de Toreo. De regels zijn simpel: de toegang tot het dorpsplein wordt afgesloten, met enkel een groepje lokale helden binnen de poorten. Gewapend met een rode doek – en dat kan van alles zijn, een sjaal, een poncho of een dekentje – moet een van de toreadores de stier zodanig zien uit te dagen, dat hij dicht genoeg bij het hoofd van de stier kan komen om een ketting met zilveren munten van de hoorns te roven (1, 2). Is dit gelukt, dan heeft de stier verloren, en wordt teruggestuurd naar de corral. Geen bloed, geen degens, alleen maar een gevecht van man tegen stier. Maar dat gevecht kan pijn doen. De eerste paar stieren zijn niet erg geinteresseerd, en worden al gauw weer afgevoerd, maar de derde stier laat zich makkelijk gek maken, en een hoop toreadores komen gevoelig in aanraking met zijn hoorns (3). Sommigen verlaten het dorpsplein hinkend, op zoek naar medische verzorging. Uiteindelijk slaagt een der lokale helden er in de ketting te pakken te krijgen (4), tot grote bewondering van het publiek, misschien een paar duizend man, waarvan de helft uit de omliggende dorpen komt en de helft toeristen zijn, voor-namelijk Argentijnen, die op het spektakel zijn afgekomen.

Casabindo bull fight

1. Met niets meer dan een dekentje….

..... trying to get to the coveted chain

2. ….. op jacht naar de felbegeerde ketting.

Sometimes it is not easy.....

3. Het gaat niet altijd goed…..

..... but it can be done: the winner!

4…. maar het is mogelijk: de winnaar!

to the market in Humahuaca.

5. Naar de markt in Humahuaca.

De stierengevechten van Casabindo zijn uniek in Argentinie, maar het uiterste noordwesten is in meer opzichten anders. Met een groot percentage oorspronkelijke Indianen bevolking, veel van hen levend op de Puna, een altiplano van meer dan 3000 m hoogte, heeft het meer weg van Bolivia dan van Argentinie (5). Bijna iedereen heeft een opgerold coca blad in z´n mond waarop de gehele dag gekauwd wordt. Ook de armoede is meer kenmerkend voor Bolivia dan voor het rijkere Argentinie, gedomineerd door de relatieve affluentie van Buenos Aires. Humahuaca, zo´n 1800 km verwijderd van de hoofdstad, is het administratieve centrum van dit deel van het land, bekend als de Quebrada de Humahuaca (vallei van Humahuaca), een UNESCO World Heritage site sinds 2002. Het dorp ligt aan de Rio Grande, hoewel het woord Grande (groot) hier misschien enigszins misplaats is. De vallei is welliswaar behoorlijk wijd, maar de rivier is niet meer dan een bescheiden stroompje, karakterestiek voor het droge woestijnklimaat dat hier heerst. Humahuaca zelf vaart wel bij het toerisme, dat recentelijk op gang is gekomen, niet in de laatste plaats vanwege de asfaltering van de weg naar Jujuy, de hoofdstad van de gelijknamige provincie waar de Quebrada de Humahuaca deel van uit maakt. Veel van de adobe huizen, gebouwd met in de zon gedroogde stenen, hebben een opknapbeurt genoten en zijn een tweede leven begonnen als hostal of restaurant. De lokale kunstnijverheid vindt gretig aftrek, via straat markten en winkels, waar allerhande truien en sjaals van llama wol te koop zijn, alsmede originele, en minder originele, ponchos, dekens, maskers, tassen, sieraden en wat je maar kunt bedenken. Ook andere dorpen langs de weg, zoals Tilcara, met als grootste attractie de gerestaureerde pukara – een Indiaanse fort – op een heuvel, en Maimara, met een enorm kerkhof gedecoreerd met plastic bloemen, profiteren van het toerisme.

Llamas along the road, high on the Puna

6. Een kudde llamas

Economische activiteit buiten de dorpen is beperkt tot het houden van koeien, schapen en llamas (6), en zelfs dit is iedere dag weer een uitdaging, vanwege de bescheiden begroeing op altiplano, alleen wat schraal gras. Veel huizen worden verlaten, nadat de ouders overleden zijn, en vervallen mettertijd tot ruines. Jongeren houden het voor gezien, en verhuizen naar de grotere dorpen, of nog verder, naar Jujuy of andere steden. Voor diegenen die achter blijven moet het een hard leven zijn, koude nachten en hete dagen zonder veel schaduw – zelfs in de winter loopt de temperatuur gedurende de dag regelmatig op tot 27, 28º, maar bomen groeien hier nauwelijks. Toch komen we op onze trips nog heel wat nederzettingen tegen, en ondanks de zichtbare armoede zijn de mensen hier zonder uitzondering vriendelijk en aardig, en  behulpzaam. Altijd in voor een praatje, geinteresseerd, waar komen jullie vandaan? Het noemen van Nederland wordt onmiddellijk geassocieerd met Maxima, na Maradona misschien wel de grootste trots van de Argentijnen, zelfs in deze verre uithoek van het land.

the famous church of Iruya, postcard-perfect

7. Het kerkje van Iruya, postcard-perfect

De Bergen in

Behalve de plaatsjes aan de grote weg zijn er een aantal andere toeristische attracties in dit gebied. Een tochtje naar Iruya, een dorpje zo´n 50 km van de weg over een onverhard, maar goed begaanbaar pad, voert eerst door heuvelig altiplano landschap naar de Abra del Condor pas op 3950 m, alvorens in de laatste 20 km zo´n 1200 meter omlaag te vallen, via 45 haarspeld bochten naar een spectaculaire vallei, diep uitgesneden in het omliggende gesteente. Drie mountain bikers hebben zich per lokale bus, met de fietsen op het dak, naar de pas laten vervoeren om vandaar de afdaling te beginnen, maar wij doen het iets comfortabeler, en veiliger, in een huurauto. Het schilderachtige kerkje van Iruya is al van ver te zien (7), en decoreert zowel de toeristen brochures als de ansichtkaarten. Het dorp heeft ook een hotel dat trekking, paardrijden en mountain biking in de omgeving organiseert. Een andere excursie leidt naar het Nationale Park Laguna de los Pozuelos, een meer op 3750 meter hoogte, omringd door de bergen. Het waterniveau is erg laag, het heeft al lang niet geregend. Er blaast ook een heel harde wind over het meer, die niet alleen de evaporatie nog verder bevorderd, maar ons ook de adem afsnijdt als we de laatste kilometer naar het water toe wandelen. Aan het meer, en ook in de bergen rondom, komen we honderden vicuñas tegen, ranke kameelachtigen, gerelateerd aan de llamas. In veel gevallen wint hun nieuwsgierigheid het van hun schuchterigheid, en zolang we niet al te veel lawaai maken blijven ze vrij dicht in onze buurt, ons volgend met hun hoofd op hun lange nek (8). Het meer zelf is een paradijs voor de ortnitoloog, vol vogels, inclusief de suri, een kleine struisvogel, en drie verschillende soorten flamingos (9).

Flamingos over Laguna de los Pozuelos

8. Flamingos over Laguna de los Pozuelos

Vicunyas, altijd nieuwsgierig

9. Vicunyas, altijd nieuwsgierig

Cerro Hornocal, just outside Humahuaca

10. Uitzicht op de Cerro Hornocal, bij Humahuaca

Het zijn niet alleen de excursies die een reis naar het noordwesten van Argentinie de moeite waard maken, het is ook het gevarieerde landschap, de wandelingen en autoritten door de bergen, vaak in vele kleuren. Een half uur rijden van Humahuaca is de Sierra Hornocal, en een mirador op 4300 meter geeft een fantastisch uitzicht op deze bergketen, multicolour en vol met plooi structuren (10).  En een rit naar Susques, verder naar het westen op de weg naar Chili, gaat door de Salinas Grandes, een uitgestrekte vlakte tussen de bergen bedekt met een dikke laag zout. In dit deel van de Andes stroomt de afwatering in een intern basin, niet in rivieren die het water naar zee afvoeren, en met de hoge graad van verdamping blijft alleen het zout over dat zich natuurlijk in het water bevindt. Na honderden, zo niet duizenden jaren heeft zich een dikke laag afgezet, die door de lokale bevolking ontgonnen wordt. Het toerisme heeft een secundaire industrie gecreeerd: de verkoop van zout kristallen, uit zout gehouwen beeldjes en zelfs potjes verkruimeld zout dat als badzout aan de man gebracht wordt. Maar het is vooral de indrukwekkende uitgestrektheid van de zoutlaag die dit een onvergetelijke ervaring maakt (11, 12).

the typical cracked surface of salt

11. Salinas Grandes, een uitgestrekt zoutmeer

Een lokale toeristen-industrie is snel geboren....

12. Een lokale toeristen-industrie is snel geboren….

Twee uur verder, naar het zuiden, is San Antonio de los Cobras. De weg hiernaartoe, wederom onverhard, is deel van de Ruta 40, de weg die dwars door de Andes het uiterste zuiden van Argentinie, Ushaia, verbindt met La Quiaca, aan de noordelijke grens met Bolivia. Inmiddels zijn er betere wegen gebouwd, maar Ruta 40 is nog steeds een begrip. Delen van de weg zijn bijkans onbegaanbaar, desondanks zijn er heel wat mensen in Argentinie die hun vakanties gebruiken om in etappes de hele route, 5120 km lang, af te leggen.

De hoogste trein en de hoogste wijn

In San Antonio de los Cobras ontmoeten we een jongetje die eerst om geld vraagt, en vervolgens, voor een rol biscuitjes, ons de weg wijst naar het viaduct. Dit blijkt het Viaducto La Polvorilla (13) te zijn, een engineering meesterwerk op 4186 m hoogte, en het tegenwoordige eindstation van de Tren a las Nubes, de trein naar de wolken. Met de bouw van deze lijn, de 905 km connectie tussen Salta, de hoofstad van de – wederom – gelijknamige provincie in Argentinie waar we ons nu bevinden, en de Chileense stad Antofagosta aan de Pacifische kust, werd in 1921 begonnen.

Viaducto Polvorilla (2)

13. Viaducto La Polvorilla, het tegenwoordige eindpunt van de tren a las nubes

Na acht jaar bereikte de lijn San Antonio de los Cobras, om uiteindelijk pas in 1948 te worden gecompleteerd met een aansluiting op het Chileense netwerk. De oorspronkelijke trein ging, alleen al aan Argentijnse zijde, door 21 tunnels en over 35 bruggen en 13 viaducten. Ook heeft de lijn twee switchbacks en twee spiralen, die het toestond om snel hoogte te winnen, en uiteindelijk tot 4475 meter te reiken. Tot aan het einde van de jaren tachtig reed er regelmatig een vracht trein over het spoor, met voornamelijk ertsen voor export. Het Argentijnse deel van de reis duurde niet minder dan 29 uur, als er niets tegen zat. Met de privatisatie van publieke diensten onder president Menem in het begin van de negentiger jaren is de trein in verval geraakt, niemand zag brood in de onderneming, maar recentelijk is de trein weer gereannimeerd als toeristen object. Aanvankelijk werd de service regelmatig onderbroken vanwege een dispuut tussen de trein operator Ecotren en de overheid over wie de eigenaar van het traject is, maar sinds een jaar is de dienstregeling vrij betrouwbaar. Iedere zaterdag ochtend vetrekt hij nu op zeven uur ´s ochtends uit Salta, voor de 218 km trip naar het Viaducto La Polvorilla en terug, een reis die bijna alle ingeneurswerken aandoet en de hele dag duurt. Economisch ziet het er nu ook wat rooskleuriger uit, met de prijs voor een treinkaartje niet minder dan $120! Gelukkig is het grootste deel van het traject ook met de auto te doen, in een uur of vier van San Antonio de los Cobras naar Salta.

single cactus along the way

15. cactussen groeien overal.

Parque National Los Cardones

14. Parque National Los Cardones

Nog iets verder naar het zuiden, ook aan de Ruta 40, net voorbij het Parque National Los Cardones met zijn duizenden cactussen (14, 15), ligt de Payagasto wijngaard, op 2500 meter waarschijnlijk de hoogste ter wereld. Het experimenteren met druiven op deze hoogte is zo´n 35 jaar geleden begonnen, en op dit moment worden er op twee hectare zeven verschillende varieteiten geproduceerd, waaronder de karakterestiek Argentijnse Malbec. Alejandro Alvares, een van de eigenaren, legt uit dat op deze hoogte de wijnbouwtechnieken moeten worden aangepast, en dat bijvoorbeeld de ruimte tussen de ranken veel groter is dan in de lagere wijngaarden. De kwaliteit, voor zover wij dat hebben kunnen beoordelen, is uitstekend. Behalve wijn wordt er ook organisch schapen- en geitenvlees en -kaas geproduceerd, en verschillende groentes, die in het lokale restaurant geserveerd worden. Vooral de groenten zijn een verademing, na het toch wel erg op vlees geconcentreerde Argentijnse dieet van de afgelopen weken. De wijngaard heeft ook een eenvoudig hotel en een spa, een uitstekende combinatie na het wijnproeven.

Palmen op het plein van Salta

16. Palmen op het plein van Salta

We eindigen onze reis in Salta, een prachtige oude koloniale stad. Zoals iedere Argentijnse plaats, groot of klein, is ook Salta gebouwd volgens het standaard patroon, rond een plein met fontein, waar alle belangrijke gebouwen te vinden zijn: de katedraal, de Cabildo (het vroegere gemeente huis, nu het museum MAAM, met een collectie van 500 jaar oude Inca mummies absoluut de moeite waard) en de statige hotels Salta en Colonial. Aan het zelfde plein bevinden zich ook een aantal bars en restaurants, met terassen waar het uitstekend vertoeven is in de late middag zon, die hier, in de winter, maar een stuk lager dan Humahuaca, voor een bijzonder aangename temperatuur zorgt (16). Tijd voor korte mouwen!

Tagged with →